Se la penûsa sustänza du la mè cärna la füss pensér,
l’ustìl distänza la fermaress mìa ul mè andà,
parchè a dispètt dul spazi, mi sarìa traspurtaa
dai cunfìn püsee luntän, là dua te seet ti ver.
Impurtaress mìa che ul mè pee al calcass
änca la püsee distänt tèra luntàna da ti,
parchè l’agil pensér al värca e tèra e mär e sass,
nul tèmp ch’al basta a pensà un póst visìn a lì.
Mah, ma màza ul pensér che mi sun mìa pensér
par pudé traversà lungh distänz quändu ti te seet asènt,
po’, parchè sun cumpóst in lärga pärt d’aqua e da tèrr,
devi culmà i cómud dul tèmp cunt i mè lamènt.
Traènd föra, da inscì pedänt elemènt,
se mìa gróss lacrim, indìzi dul dulûr che gh’emm dènt.
Al sarà mäi che meta impedimènt a l’üniûn
da dô anim fedel, l’amûr l’è mìa amûr
s’al müta quändu nu l’ältar al tröva ’na delüsiün,
o se l’è prunt a turnà indree quändu l’ältar l’è pü un fiur.
Oh no, l’è un faro sèmpar fìss
ch’al dómina i tempèst sènza mäi vacilà;
lü d’ógni bärca vagabûnda l’è la stèla che lüsiss,
ul valûr du la quäl sa cugnóss mìa, ma l’altéza la sa pô misürà,
l’amûr l’è mìa ul paiàsc dul Tèmp, änca se i labar e i ganass
a pàsan sóta la sûa mesûria da gradass,
l’amûr al cämbia mìa cunt i ur, cunt i setimàn o cunt i vizi,
m’al düra in etèrnu fin al dì dul giüdìzi:
se quest l’è un erûr e cuntra mi al sarà pruvaa,
alûra mi hoo mäi scrivüü e nisün óman l’ha mäi amaa.
(Sunett CXVI)
(Scèspir, Sunett desnöv)
Spunta i artìli dul Leûn o Tèmp divuratûr
e fa’ che la tèra l’ingerìsa i sò stess creatür,
strepa dai ganass du la Tigr i güzz zann,
brüsa nul sò stess sängh la Fenìs dai tänti ann.
Scämbia nul tò curs i stagiûn trist e festûs,
o Tèmp dal pee curidûr, fa’ quell ch’al fa viv
ul mund cun tütt i sò ’spetatìv,
ma ta pruibìsi un delitt fra i püsee udiûs:
riga mìa la bèla frunt dul mè amûr cunt ul pasà di ur,
tracia mìa rügh cun la tûa péna sènza culûr,
lasal, nu la tûa cursa, inviulaa ’me campiûn
da beléza par i prósim generaziûn.
Fa’ änca da pesc, vecc Tèmp, a dispètt di tò schèrz,
ul mè dilètt al vivrà, eternamènt giuin, ni mè vèrs.
“Settembre”, G. D’Annunzio
Setèmbar, nemm. L'è tèmp da migrà.
Mô in tèra d’Abrüzz i mè pastûr
làsan i stalazz e vann vèrs ul mär:
vann giô a l’Adriàtich selvagg
che l’è verd ’me i pascul di munt.
Hann bevüü prufundamènt ai funt
alpèstar… che ul sagûr d’aqua natìa
al rèsti ni cör a cunfórt,
che ghe scóda la sed sü la via.
A g’hann ’na sgiuàza da nisciöra in män.
E vann par santee antìgh al piän,
squäsi ’me un silenziûs fiüm d’èrba,
süi pass di vecc pà.
O vus da chi par primm
al cugnóss ul tremulà du la marìna!
Mô lungh ul lituräl al camìna
ul gregg; ferma l’è l’äria.
Ul Su imbiûnda inscì la viva lana
che squäsi l’è mìa divèrsa da la sabia.
Sciaquii, calpestii, dulz rumûr.
Ah, parchè sun mìa mi, cunt i mè pastûr?
|
Sonetto 141
Par ditala ciära mi t’ami mìa cunt i mè öcc perfètt,
parchè lur a vedan in ti mila difètt,
ma l’è ul mè cör ch’al vör bèn a quell che lur bütan via
e, che a dispètt du la mè vista, al sa cumpiacc d’amatt a la fulìa.
Nè ai mè uregg ghe riess gradévul ul timbar du la tûa vus,
nè ul sèns du la libìdin inclìn a strusciamènt lüsüriûs...,
nè ul güst, nè l’ulfatt a g’hann ul desidéri intèns
da vèss invidaa, cun ti dumà, al banchett di sèns:
ma nè i mè cinch facultà, nè i mè cinch sèns a ga la fann
a fà cambià idéa al mè stüpid cör da vèss al tò servìzi da ann,
cör ch’al làsa questa parvènza d’óm in balìa da se stess e di tò suprüs,
par fala sèrva e miseràbil dipendènt dul tò cör buriûs.
Se l’è mìa che mi ritégni ul mè maa ’na sülüziûn,
in quäntu quela che la ma fa pecà, la ma dà änca la puniziûn.
| A Silvia Silvia, te se regórdat anmô quel tèmp du la to vita murtäl, quändu beléza la lüsìva ni to öcc ridènt e fügitìv e ti, cuntènta e pensûsa, ul cunfìn du la giuinéza te salìvat? A risunävan i quiett stänz e i straa dintûrna al to cänt sènza fin mèntar, ai lauraa di dónn intènta, te sedévat cuntènta da quel sentûr d’avenìr che te g’avévat in mènt. L’eva ul mägg prufümaa: te üsävat trascurr ul dì inscì. Mi, a vólt, a lasävi i piacévul stüdi e i südaa cärt dua da mi e dul mè magiûr tèmp a cunsümävi la migliûr pärt; dai terazz da cà a slungävi i uregg al són du la to vus e a la svèlta män che la curéva sü l’intrecc gravûs. A mirävi ul ciel serèn, i straa duraa e i órt, e po’ ul mär da luntän e, dópu, ul munt. Gh’è mìa ’na paróla che la pô dì quell che sentìvi dèntar. Che pensèr suäv, che speränz, che müsica, o Silvia! Quäl sa pruspetäva alûra la nóstra vita e ul destìn! Quändu regórdi tänta speränza, m’uprimm un afètt zèrb e scunsulaa e turni a piäng la mè sventüra. O natüra, o natüra, parchè te rèndat mìa dópu quell che te prumétat prima? parchè täntu te ingànat i to fiö? Ti, prima che l’invèrnu inaridiss l’èrba, cunsümaa da un maa intèrnu te murìvat, giuinéta. E te vedévat mìa ul fiur di to ann; ta diletäva pü ul cör l’amiraziûn o par i to negar cavèi o di sguärd inamuraa e furtìv; né, cun ti, i tusann ni dì festìv a parlävan d’amûr. Da lì a un pu a murìva änca la mè dulza speränza: ai mè ann ul destìn l’ha nänca cuncèss la giuinéza. Ahi, ’me, ’me te seet pasaa, cära cumpàgna du la mè tenera età, o cumpiänta brama! Quest, a l’è quell mund? quisti i dilètt, l’amûr, i facènd, i evènt… par i quäi täntu emm ragiunaa inséma? Questa l’è la sórt di umän gènt? A dì la püra verità ti, sventüraa, te seet nai in tèra: e cun la män, la fregia mórt e ’na tumba spöia, te musträvat da luntän. |
Dulza e ciära l’è la nócc e sènza vènt,
cälma sura i tecc e in mèzz ai órt
sa pósa la lüna e da luntän la svela
seréna ógni muntàgna. O dóna mea,
già täs ógni sentér, e pai balcûni
scärsa tralüs la notürna lämpa:
te dórmat, parchè t’ha cataa un agévul sónn
ni to tranquill stänz; e ta prem
nisüna fana; già te pô nè pensà nè savé
quäl piäga te m’heet verdüü nul pètt.
Te dórmat: mi questu ciél, che inscì benévul
sa móstra, a salüdall ma spórgi
e l’arcàna natüra straputènt
la ma cascia nu l’afann. A ti la speränza
neghi, la m’ha dii: änca la speränza; e d’ältar
lüsirann i to öcc se mìa da lacrim.
Questu dì l’è stai sulènn: mô dai giügh
te catat ripós; e fórsi te riturnat
in sógn a quänti, incö, te ghe seet piasüa, e quänti
hinn piasüü a ti: mìa mi, l’è mìa già che mi speri;
al pensér ta ripórti. Intäntu ma dumändi
quäntu ma resta da viv, e chì, par tèra
ma büti, a vusi, a fremi. Oh dì tremènd
in inscì verda età! Ahi, par la sträva
a sinti luntän la sulitäria canzûn
du l’artigiän, ch’al turna a tärda nócc,
dópu i svägh, a la so póra cà,
e fieramènt ma sa strèng ul cör
a pensà ’me tütt ul mund al trapàsa,
e quäsi sulch al làsa mìa. Ècu, l’è scapaa
ul dì da fèsta, e al festìv
ul dì nurmäl al ga và adree, e ul tèmp al sa pórta via
ógni umän acidènt. Mô dua l’è ul frastuón
da quii pópul antìgh? Dua l’è la vus
di nóstar ävi famûs, e ul gränd impér
da quela Róma, e i ärmi e ul fracass
che l’è nai par la tèra e par i mär?
Tütt l’è päs e silènzi, e tütt al pósa
ul mund, e pü da lur a sa ragióna mìa.
Nu la mè giuinéza, quändu sa specia
cun brama ul dì festìv, mô dópu
che l’eva pasaa, mi cun dulûr, da sveli,
a schisciävi ul cusìn; e a nócc funda
un cänt che sa sentìa par i sentér
sluntanass murì a póch a póch,
già, nu la stésa manéra, ma sa stringéva ul cör.
Des Agóst
Sän Lurènz, mi so mìa parchè
tänti stèll nul blö
a brüsan e borlan giô;
pô… parchè la vólta dul ciel la lüsiss
e la piäng fiss.
La turnäva ’na rundin al tecc:
l’hann mazaa: l’è finìa tra i spin:
l’ha g’avéva un insètt nul bècch:
la scena di so rundinìn.
Mô l’è là, ’me in crus, che la tènd
quel vèrman a quel ciel disatènt;
e la so niäva, nu l’umbrìa invän
la specia e la piiss sèmpar püsee piän.
Änca un óm al turnäva sü la so sträva:
l’hann mazaa:
l’ha dii: Perdûn; e gh’è restaa
ni öcc vèrt ’na vus: al purtäva
dô girumett in regall…
nu la vegia cà, hinn là a speciall,
a speciall invän:
lü fermu, stranii, al segna cui män
i girumett al ciel luntän.
E ti, da la scima di mund, Ciel
serèn, infinii, imurtäl,
oh! riempiss da ’na lacrima da stèll
quest’atim scür dul Mäl!
(Giovanni Pascoli)
Vivar dul mund – I nóstar pruvèrbi (I Sänt - 1)
S’al fa bèll ul dì da san Paul s’impichén tütt i fitavûl
(se il 25 gennaio è sereno l’anno sarà buono e i fittavoli sono impazienti di vendere i loro prodotti)
Se a sant’Andréa non vegnarà a sant’Ambrös non falarà (se a sant’Andrea non farà freddo a sant’Ambrogio lo farà senz’altro)
S’al piöv par san Giuann ul sücc al fa pócch dagn
(la pioggia dell’ultima settimana di giugno salva il raccolto del granoturco anche se in luglio e agosto non pioverà)
Tra Pascua e sänta Crus gh’è un invèrnìn a pus (è facile che vi siano giorni brutti fra Pasqua e il 3 maggio)
Vinticìnch san Giacum, vintisés sänt’Ana e vintisètt ul dilüvi (temporali di fine luglio)
San Giüsèpp mercänt da nev (il 19 marzo può anche nevicare)
S’al piöv par sänta Bibiàna al piöv par quaränta dì e ’na setimàna
S’al piöv par sänta Crus sa sbüsan tütt i nus
Se a sant’Antóni ul tèmp l’è bèll tücc a mazan ul purscèll
San Lurènz du la grän calüra, san Vincènz du la grän fredüra… ma ul frecc e ul cäld a düran un’ura
S’al piöv par Pascua püsee üga che frasca
Vivar dul mund – I nóstar pruvèrbi (I dónn - 3)
Dóna seréna la fa la cà piena
Dóna lèsta, sèmpar in fèsta
In cà d’un galantóm la cumända püsee la dóna che l’óm
Dóna giuina e óm vecc, tänti fiö fin’al tecc
Fà dul bèll a vüna (corteggiarla)
In cà gh’è sèmpar maa se la dóna la pórta i calzûn e l’óm ul scusaa
Chi al sa spusa d’inamuramènt al crepa da turmènt
Se la và bèn l’è ’na grupéra, se la và maa l’è ’na galéra
I cunsulaziûn di óman hinn dô: quändu a pórtan a cà ’na dóna e quändu ga la pórtan via
Amûr, mèrda e venér hinn tri róbb tenér
I dónn hinn ’me i pulpett: cun püsee te i schisciat cun püsee hinn perfett
