quändu la tèra la sa müda in un spelûnca ümida
dua la Speränza, ’me ’na tegnöra,
la va a sbatt süi mür cun la sua ära timida
e la pica ul cô cuntra plafûn maseraa;

quändu la piöva la stènd i sò imèns fass
cupiänd i sbärr d’una gränd prisûn
e un pópul mütt da ragn bass
urdiss la própia tira in fund ai nóstar rasûn,

tütt da culp di campann sältan-sü cun füria
e bütan vèrs ul ciél un burdeléri spaventuus
simil a di spirit vagabûnd e sènza patria
che sa metan a frignà cun ustinaziûn.

- E lungh cärr fünebr, sènza tambür nè müsica,
märcian lentamènt nu la mè anima; prisunéra
piäng la Speränza, e l’Ingósa crüdéel, dispótica,
la piänta, sül mè cô piegaa, la sua negra bandéra.

citadìn, ómm da campàgna, vagabûnd, sedentäri,
che ul sò picul cervèll al sia svéli o al sia ’na lümäga,
dapartütt, l’ómm al sübiss ul terûr dul mistér,
e al guärda sèmpar in vält dumà cun öcc tremurènt.

In vält, ul Ciél! stó mür a vólta che la suféga,
plafûn ris’ciaraa par ’na cumédia strämba
dua ógni paiàsc al schiscia un terèn insanguinaa;

terûr dul libertìn, speränza dul remìta matt;
ul Ciél! negar cuèrc du la gränd pignàta
dua büi l’impercetìbil e gränd Umanitaa.

agil e nóbil, cun la sua gämba scultórea.
Mi, mi bevévi, nervuus ’me un impaziènt,
nul sò öcc la dulcéza fascinänt e la legrìa funérea,
ciél livid d’un bravaléri nascènt.

’Na scalmàna… pö la nócc! - Fügitìva beltà
dal sguärd ch’al m’ha faa rinass anmô,
ta rivedaroo mäi pü se mìa nu l’eternità?

Da ’n’ältra pärt, luntän da chì! Trópp tärd! pô vèss mäi!
Parchè ignóri dua te scapat, ti te see mìa dua voo,
ti ch’avrìa amaa, ti che t’el savévat urmäi!

 
John Singer Sargent

cul stómigh prutees e i sgunfi pulmûn,
al päri d’una tila,
scali ul durs da increspaa cavalûn
che la nócc ma vela;

in mi sènti vibrà tütt i pasiûn
d’un vascèll ch’al sufriss;
ul vènt, la tempèsta e i sò cunvulsiûn

ma ninan sü l’imèns abiss.
Ältri vólt l’è cälma piàta, specc dua lüsiss
la mè disperaziûn!

Valérie Sarn

’N’ältra vita
(La Vie antérieure, C. Baudelaire, "Les fleurs du mal")

A lungh hoo abitaa sóta di pórtigh vast
che i Su dul mär tingévan da mila fögh,
e che i vält pilàstar, drizz e magnìfich,
a sira, fasévan sumeià a grótt da basält.

I und, rivultänd i imàgin di ciél sótöcc,
mis’ciavan, in manéra sulènn e mistica,
i putènt acórd d’una splèndida müsica
cunt i culûr dul tramûnt riflèss ni mè öcc.

L’è là che hoo vivüü ni pasiûn cälmi,
in mèzz al blö, ai und, ai splendûr,
e ai sèrvi biótt impregnaa d’udûr,

che ma rinfrescävan la frunt cunt i pälmi,
e l’ünich lur sógn l’eva da capì
ul penuus segrét ch’al ma faséva languì.

Claude Lorrain 

Tütt l’invèrnu al catarà pee nul mè èser: rabia,
ódi, sgrisul, urûr, lavûr dür e furzaa,
e, ’me ul Su nul sò infèrnu pulär, in gabia,
ul mè cör al sarà un blócch róss e giazaa.

Scûlti fremènd ógni sciócch ch’al cróla;
ul patìbul ch’al sa svälza al g’ha mìa un rebûmb püsée surd.
Ul mè spirit l’è ’me la turr che la cróda
sóta i culp d’un muntûn instracàbil e säld.

Ma sèmbra, ninaa da stó tunf sènza variaziûn,
che, in svèlta, inciudàsan ’na bära da quäi pärt.
Par chi? Iér l’eva estaa; ècu l’autünn!
Stó fracass misteriuus al sóna ’me ’na partènza!

II.
Di vóstar öcc lungh ami ul verd splendûr,
dulza beléza, ma incö tütt l’è amär,
e nagótt, nè ul vestìbul, ul salótt, ul vóstar amûr,
väran ul Su dardegiänt sül mär.

E pertänt amemm, siuv mama, tener cör!
änca par un spietaa, änca par un udiuus;
amänt ó surèla, siuv ul fügitìv calûr
d’un Su murènt ó d’un autünn gluriuus.

Cumpit cürt! La tumba la specia: l’è impaziènt!
Ah! Lasée la mè frunt pugiaa süi vóstar genögg,
güständ cun rimpiänt l’estaa ciära e ruvènt,
e du la tärda stagiûn i giäld e dulz ragg!

Camille Pissarro

Apéna depóst süi tavuraa,
questi rè dul blö, impedii e intruvèrs,
sbasan mestamènt i lur gränd är imaculaa
’me se füsan remm a lur suspées.

Quest pasegér alaa, ’me l’è maldèstar e gnècch!
Lü, prima inscì bèll, ’me l’è cómich e che furma sgraziäva!
Vün, cun la pipa gh’infastidiss ul bècch,
l’ältar al scimbióta, zupignänd, l’inférmu ch’al vugäva!

Ul Puéta l’è ’me quell princip di niul
ch’al sfida la tempèsta e al riid dul suldaa;
esiliaa sü la tèra in mèzz ai róbb frivul,
i sò är da gigänt gh’impedìsan da caminà.

©Yannis-Gaitis

Mèsta e vagabûnda
(Mœsta et errabunda, C. Baudelaire, “Les fleurs du mal”)

Dimm, ul tò cör, Agatha, a vólt al mena i tóll
luntän dal negar ucéan du la schifûsa cità,
vèrs un ältar ucéan da splèndûr satóll,
blö, ciär, prufûnd ’me la verginità?
Dimm, ul tò cör, Agatha, a vólt al mena i tóll?

Ul mär, ul vast mär al cunsóla i nóstar turmènt!
Quäl demóni al g’ha daa al mär, ràuch cantûr
ch’al cumpàgna ul gränd órgan di vènt viulènt,
questa süblimm funziûn da cunsuladûr?
Ul mär, ul vast mär al cunsóla i nóstar turmènt!

Pórtum via, caróza! Rapìsum, bastimènt!
Luntän! Luntän! Chì la pälta l’è faa dai nóstar lacrim!
- L’è vera che quäi vólta ul cör d’Agatha piangènt
al diis: Luntän da dulûr, rimórs e crimin,
pórtum via, caróza, rapìsum, bastimènt?

’Me sii luntän, päradiis prufümaa,
dua sóta un ciél blö tütt l’è gióia e amûr,
dua tütt quell che s’ama l’è degn da vèss amaa,
dua nu la pûra pasiûn sa sprufûnda ul cör!
’Me sii luntän, päradiis prufümaa!

Ma ul verd päradiis di primm amûr,
i curs, i buchée da fiûr, i canzûn, i basitt,
i viulìn vibränt dadrée i altür,
cunt i brócch da viin, la sira, ni buschitt,
- ma ul verd päradiis di primm amûr,

l’inucènt päradiis pièn da giói nascóst,
l’è già püsée distänt du l’India e du la Cina?
Sa pô riciamall cun vuus da scunfórt,
e animall anmô cun vuus argentìna,
l’inucènt päradiis satóll da giói nascóst?

Louis Janmot, le Vol de l'âme

Voilà que j'ai touché l'automne des idées,
Et qu'il faut employer la pelle et les râteaux
Pour rassembler à neuf les terres inondées,
Où l'eau creuse des trous grands comme des tombeaux.

Et qui sait si les fleurs nouvelles que je rêve
Trouveront dans ce sol lavé comme une grève
Le mystique aliment qui ferait leur vigueur?

- Ô douleur! ô douleur! Le Temps mange la vie,
Et l'obscur Ennemi qui nous ronge le cœur
Du sang que nous perdons croît et se fortifie!

Charles Baudelaire, Les fleurs du mal

"Ul nemiis"

La mè giuèntü l’è staa un uragän tenebruus,
traversaa scià e là da Su luminuus
aqua e scalmann m’hann faa un täl dagn,
che nul mè giardìn rèstan dumà magàgn.

Mô che sun rivaa a l’autünn di pensaa,
bisögna che cati in män baì e rastrèi
par rimett a növ i tèrr inundaa,
dua l’aqua l’ha scavaa bócc ’me avèi.

E chi sa se quii növ fiûr ch’hoo sugnaa
truerann sü quest terèn dilavaa ’me un sücc turènt
ul mistich alimènt che ga darà vitalità?

Ó dulûr! ó dulûr! Ul tèmp al mängia la vita,
e ul fósch Nemiis che ga röd ul cör dadènt
dal sängh che pèrdum al cress e cata vita!

Illustrazione G. Rochegrosse